Τοῦ Δημήτρη Νατσιοῦ, Δασκάλου
«Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπὴ καὶ λάμπουν τὰ ἔθνη»
Ρήγας Φερραῖος
Ρήγας Φερραῖος
«Εἰς τῶν Φράγκων ὑποσχέσεις μὴ στηρίζετε ἐλπίδας/ Ἔμπορος ὁ βασιλεύς των ἀγοράζει καὶ πωλεῖ/ Εἰς τῶν τέκνων σας τὰς λόγχας καὶ ἀσπίδας καὶ κοπίδας,/ Εἰς αὐτά, αὐτὰ καὶ μόνον ἡ ἐλπὶς ἂς στηριχθεῖ./ Ἀπὸ τοὺς ἀγρίους Τούρκους καὶ τοὺς πονηροὺς Λατίνους/ Ὅσο δυνατοὶ κι ἂν εἶσθε δεινοὺς τρέχετε κινδύνους» (Κ. Σαρδελῆ «Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ ὁ Φώτης Κόντογλου», ἔκδ. «Ἀστήρ», σέλ. 47).
Τὸ ποίημα, τὸ παραπάνω ἀπόσπασμα, δὲν εἶναι γραμμένο, ὅπως θὰ περίμενε κανείς, ἀπὸ Ρωμηό. Εἶναι τοῦ λόρδου Βύρωνα ἀπὸ τὸ ἔργο του «Δὸν Ζουάν».
Τὸ ποίημα, τὸ παραπάνω ἀπόσπασμα, δὲν εἶναι γραμμένο, ὅπως θὰ περίμενε κανείς, ἀπὸ Ρωμηό. Εἶναι τοῦ λόρδου Βύρωνα ἀπὸ τὸ ἔργο του «Δὸν Ζουάν».
Δυστυχῶς τὸ μόνο ποὺ διδάσκει ἡ ἱστορία εἶναι ὅτι κανεὶς δὲν διδάσκεται ἀπ’ αὐτήν. Οἱ Λατίνοι, οἱ Φραγκογερμανοὶ εἶναι πονηροί, γράφει ὁ ποιητής, τὰ δάνειά τους, ἡ μνημονιακὴ φρίκη, τὰ φάρμακά τους, μᾶς ἐξοντώνουν. «Τρία πράγματα ἐχάλασαν τὴν Ρωμανίαν ὅλην, ὁ φθόνος, ἡ φιλαργυρία καὶ ἡ κενὴ ἐλπίδα», ἔλεγε ἕνας παροιμιακὸς λόγος τῶν χρόνων τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης. Ἂς προσέξουμε τὴν «κενὴ ἐλπίδα», τὰ «λόγια τὰ παχιά», τὰ «λιθάρια στὸν τουρβά», ὅπως ἔλεγε ὁ Μακρυγιάννης. Τὸ ζητούμενο σήμερα εἶναι ὁ ἀπεγκλωβισμός, ἡ ἀπελευθέρωσή μας ἀπὸ τὸ καταδιεφθαρμένο κομματικὸ κράτος, ἡ καινή, καὶ ὄχι ἡ κενή ἐλπίδα. Ποῦ νὰ τὴν βροῦμε ὅμως, πῶς θὰ ἀπεκδυθοῦμε τὸ ξεραμένο φιδόδερμα τοῦ κενοῦ, τῆς θλίψης, τῆς παραίτησης;
Κάθε πρωὶ μπαίνω στὴν τάξη καὶ ἔχω ἐνώπιόν μου 25 παιδιά. Πρόσωπα φωτεινά, δροσερὲς ἐλπίδες, γέλια τραγανιστά, ὅλο φῶς ἡ αἴθουσα. (Μὰ καὶ ἡ λέξη αἴθουσα, φῶς σημαίνει. Ἐκπληκτικὰ τὰ παιχνιδίσματα τῆς γλώσσας μας. Τὸ ἀρχαῖο ρῆμα αἴθω, σημαίνω καίω, φωτίζω, ἀνάβω. Ἀπὸ τὸ ρῆμα αὐτὸ παράγεται ἡ αἴθουσα).
Σκέφτομαι, ὅλοι μας περιμένουμε τὸν Ἕνα, τὸν χαρισματικό, τὸν ἡγέτη «γιὰ νὰ μᾶς βγάλει ἀπὸ τὴν κρίση». Εἰς μάτην. «Τὸ τῆς πόλεως ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσι». Μᾶς κατάντησαν σὰν τὰ μοῦτρα τους, ἀπὸ μπακίρι χρυσὸ δὲν βγάζεις. Ἀλλοῦ βρίσκεται ἡ λύση. Γυρίζω πίσω, μνημονεύω Διονύσιο Σολωμό. Τὸ 1842, τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καὶ τῆς Ἀνάστασης τοῦ Γένους, γράφει σὲ γράμμα του στὸν Τερτσέτη, τὸν ἀπομνημονευματογράφο τοῦ Κολοκοτρώνη: «Εἶναι 21 χρόνια ποὺ σὰν σήμερα ἡ Ἑλλάδα ἔσπασε τὶς ἁλυσίδες. Ἡ μέρα αὐτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἶναι μέρα γιὰ χαρὰ καὶ δάκρυα. Χαρὰ γιὰ τὰ μελλούμενα, δάκρυα γιὰ τὴν σκλαβιὰ τὴν περασμένη. Καὶ γιὰ τὸ σήμερα τί νὰ πῶ; Ἡ διαφθορὰ εἶναι τόσο γενικὴ κι ἔχει ρίζες τόσο βαθιές, ποὺ σὲ κάνει νὰ σαστίζεις. Μόνο ὅταν τὰ αἴτια τῆς διαφθορᾶς ἐξολοθρευτοῦν πέρα γιὰ πέρα, θὰ μπορέσουμε νὰ ἔχουμε μίαν ἠθικὴ ἀναγέννηση. Τότε τὸ μέλλον μας θὰ εἶναι μεγάλο, ὅταν ὅλα στηριχτοῦν στὴν ἠθική, ὅταν θριαμβεύσει ἡ δικαιοσύνη, ὅταν τὰ γράμματα καλλιεργηθοῦν, ὄχι γιὰ μάταιη ἐπίδειξη. (σ.σ.: οἱ «νεόπλουτοι τῆς μάθησης», ὅπως ἔλεγε ὁ Σεφέρης), παρὰ γιὰ ὄφελος τοῦ λαοῦ, ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ Παιδεία καὶ ἀπὸ μόρφωση ἐθνική. Τότε θὰ ἔχουμε – ἢ μᾶλλον θὰ ἔχουν τὰ παιδιά μας – μίαν ἠθικὴ ἀναγέννηση καὶ τὸ μέλλον τῆς πατρίδας μας θὰ εἶναι μεγάλο».
Κάθε πρωὶ μπαίνω στὴν τάξη καὶ ἔχω ἐνώπιόν μου 25 παιδιά. Πρόσωπα φωτεινά, δροσερὲς ἐλπίδες, γέλια τραγανιστά, ὅλο φῶς ἡ αἴθουσα. (Μὰ καὶ ἡ λέξη αἴθουσα, φῶς σημαίνει. Ἐκπληκτικὰ τὰ παιχνιδίσματα τῆς γλώσσας μας. Τὸ ἀρχαῖο ρῆμα αἴθω, σημαίνω καίω, φωτίζω, ἀνάβω. Ἀπὸ τὸ ρῆμα αὐτὸ παράγεται ἡ αἴθουσα).
Σκέφτομαι, ὅλοι μας περιμένουμε τὸν Ἕνα, τὸν χαρισματικό, τὸν ἡγέτη «γιὰ νὰ μᾶς βγάλει ἀπὸ τὴν κρίση». Εἰς μάτην. «Τὸ τῆς πόλεως ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσι». Μᾶς κατάντησαν σὰν τὰ μοῦτρα τους, ἀπὸ μπακίρι χρυσὸ δὲν βγάζεις. Ἀλλοῦ βρίσκεται ἡ λύση. Γυρίζω πίσω, μνημονεύω Διονύσιο Σολωμό. Τὸ 1842, τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καὶ τῆς Ἀνάστασης τοῦ Γένους, γράφει σὲ γράμμα του στὸν Τερτσέτη, τὸν ἀπομνημονευματογράφο τοῦ Κολοκοτρώνη: «Εἶναι 21 χρόνια ποὺ σὰν σήμερα ἡ Ἑλλάδα ἔσπασε τὶς ἁλυσίδες. Ἡ μέρα αὐτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἶναι μέρα γιὰ χαρὰ καὶ δάκρυα. Χαρὰ γιὰ τὰ μελλούμενα, δάκρυα γιὰ τὴν σκλαβιὰ τὴν περασμένη. Καὶ γιὰ τὸ σήμερα τί νὰ πῶ; Ἡ διαφθορὰ εἶναι τόσο γενικὴ κι ἔχει ρίζες τόσο βαθιές, ποὺ σὲ κάνει νὰ σαστίζεις. Μόνο ὅταν τὰ αἴτια τῆς διαφθορᾶς ἐξολοθρευτοῦν πέρα γιὰ πέρα, θὰ μπορέσουμε νὰ ἔχουμε μίαν ἠθικὴ ἀναγέννηση. Τότε τὸ μέλλον μας θὰ εἶναι μεγάλο, ὅταν ὅλα στηριχτοῦν στὴν ἠθική, ὅταν θριαμβεύσει ἡ δικαιοσύνη, ὅταν τὰ γράμματα καλλιεργηθοῦν, ὄχι γιὰ μάταιη ἐπίδειξη. (σ.σ.: οἱ «νεόπλουτοι τῆς μάθησης», ὅπως ἔλεγε ὁ Σεφέρης), παρὰ γιὰ ὄφελος τοῦ λαοῦ, ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ Παιδεία καὶ ἀπὸ μόρφωση ἐθνική. Τότε θὰ ἔχουμε – ἢ μᾶλλον θὰ ἔχουν τὰ παιδιά μας – μίαν ἠθικὴ ἀναγέννηση καὶ τὸ μέλλον τῆς πατρίδας μας θὰ εἶναι μεγάλο».
Σκέφτομαι, μὲς στὴν τάξη, ἔχοντας μπροστά μου τὴν ἀθωότητα τοῦ παραδείσου, τὰ παιδιά, ὅτι ἀπὸ ἐδῶ, τὴν τάξη, πρέπει νὰ ἀρχίσει τὸ ἀνέβασμα. Ἀπαραίτητη προϋπόθεση ἡ αἴσθηση τοῦ Χρέους. Στὴν πατρίδα ἀνήκουμε, δὲν μᾶς ἀνήκει. Ἡ ἰθαγένεια εἶναι δάνειο, ποὺ ὅσο τὸ ὑπηρετεῖς καὶ τὸ ἀποπληρώνεις, κάθε στιγμὴ τῆς ζωή σου, συμβάλλεις στὴν «τεκνογονία τῆς ἀρετῆς». Εἶναι «ζυγὸς χρηστὸς καὶ φορτίον ἐλαφρὸν» ἡ διακονία τῆς πατρίδας.
Ἔχω πάντα κατὰ νοῦ ὅτι ζοῦμε, ἔχει εἰπωθεῖ ἀπὸ τὸν Χατζηδάκι, μία νέα Τουρκοκρατία, ὕπουλη καὶ δολερή. Ὁ ἐξευρωπαϊσμός μας ἦταν τὸ καλλιτεχνικὸ ὄνομα τῆς νέας δουλείας. Ἡ παιδεία, ἡ διδαχὴ ἠμῶν τῶν δασκάλων, νὰ λάβει τὴν μορφὴ τοῦ «Κρυφοῦ Σχολειοῦ». Δὲν εἶναι ὥρα γιὰ πολλὲς γραμματικές, φλυαρίες τῶν ἄχρηστων βιβλίων, ἀνούσιες παπαγαλίες. Ἂς πεταχτοῦν στὴν ἄκρη τὰ βιβλία καὶ ἂς μιλήσει ἡ καρδιά. Παλιὰ ὑπῆρχε ἕνα μάθημα, ποὺ τὸ ἔλεγαν «πατριδογνωσία»; Αὐτὸ δὲν θέλουν σήμερα οἱ μαθητές μας; Νὰ γνωρίσουν τὴν πατρίδα τους. Αὐτὸ ποὺ βλέπουμε καὶ βλέπουν τὰ ἄγουρα μάτια σήμερα δὲν εἶναι ὁ τόπος μας, «ἀλλὰ ἕνας ἐφιάλτης μὲ ἐλάχιστα φωτεινὰ διαλείμματα, γεμάτα μὲ μία πολὺ βαριὰ νοσταλγία. Νὰ νοσταλγεῖς τὸν τόπο σου, ζώντας στὸν τόπο σου τίποτε δὲν εἶναι πιὸ πικρό», γράφει μὲ πίκρα ἀνείπωτη ὁ Σεφέρης. Τὸ μάθημα τῆς «Πατριδογνωσίας», ἡ νοσταλγία τοῦ τόπου, νὰ γίνει νόστος («νόστιμο ἧμαρ»), νὰ γυρίσουμε πίσω, νὰ ἐπιστρέψουμε, «ἐλθόντες εἰς ἑαυτόν», στὸ ἔνδοξο καλυβάκι μας καὶ νὰ πιάσουμε τὸ νῆμα ἀπὸ τὴν ἀρχή. Στὸ Δημοτικὸ σχολεῖο μπορεῖ νὰ γίνει αὐτό. Προλαβαίνουμε. Οἱ ψυχὲς τῶν μικρῶν παιδιῶν δὲν ἔχουν σακατευτεῖ ἀπὸ τὰ δηλητήρια ποὺ «χάλασαν» τὶς γενιὲς τῆς «Ἀλλαγῆς». Ἀφήσαμε τόσα χρόνια τὴν παιδεία, τὴν μόρφωση τῶν Ἑλλήνων στὰ χέρια τῆς ψευτοπροοδευτικῆς λέπρας, τῶν σαλταδόρων καὶ καταντήσαμε ρεντίκολο τῆς Οἰκουμένης. Ἡ λεγόμενη κρίση εἶναι συνέπεια μίας ὁρισμένης παιδείας. Ἐφ’ ὅσον αὐτὴ ἡ Παιδεία τοῦ χαβαλέ, τῆς κατάληψης, τοῦ ἀσύλου, τῆς μετριοκρατίας τῶν ἐκπαιδευτικῶν εὐθύνεται γιὰ τὴν φρίκη, ὀφείλουμε νὰ τὴν πετάξουμε ἐκεῖ ποὺ ἀνήκει: στὸν ὑπόνομο τῆς ἱστορίας. (Ὅσοι διετέλεσαν ὑπουργοὶ Παιδείας, τὰ τελευταία 30-40 χρόνια, θέλουν… κρέμασμα).
Ξέρω, ἐκ πείρας, ὅτι τὸ νὰ διδάσκεις σήμερα, «ψυχὴ καὶ Χριστό», ἐν μέσῳ τῆς ἰδεολογικῆς τρομοκρατίας, ποὺ ἀσκοῦν οἱ ἀριστερόφωνοι συνδικαλιστές, εἶναι δύσκολο. Στοχοποιεῖσαι. Ἡ συνταγὴ γνωστή: «Ἐξόντωση διὰ τῆς γραφικότητας». Μὰ θέλει ἀρετὴ καὶ τόλμη ἡ ἐλεύθερη διδασκαλία. «Οὐδεὶς καθεύδων ἔστησεν τρόπαιον» (Μ. Βασίλειος) Ἂς τσιρίζουν οἱ… παιδοκτόνοι. (Παιδοκτόνους ὀνομάζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τοὺς γονεῖς καὶ διδασκάλους, ποὺ ἀμελοῦν τὴν σωστὴ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν. «Τούτους ἐγώ… καὶ αὐτῶν τῶν παιδοκτόνων χείρους εἶναι φαίην ἄν». Καὶ ἀπὸ παιδοκτόνους χειρότεροι… ΕΠΕ 24, 468 «πρὸς πιστὸν πατέρα»).
Αὐτὴ ἡ παιδοκτονία, ἡ μὴ ἀνατροφὴ καὶ μόρφωση τῶν παιδιῶν μὲ τὰ «παλιά, δικά μας πλούτη» (Παλαμᾶς), πρέπει, ἐσχάτη ὥρα ἐστι, πρέπει νὰ σταματήσει. Ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπὸ τῆς κάθε ἀνθυπομετριότητας ποὺ τάχα καὶ ὑπουργεῖ τὴν ἐκπαίδευση.
Ἐπαναλαμβάνω: πετάξτε, ὅσοι πιστοί, ὅσοι φιλότιμοι δάσκαλοι, τὰ βιβλία γιὰ μία ὥρα τὴν ἡμέρα στὴν ἄκρη. Διδάσκουμε στὰ παιδιὰ τί χάσαμε, τί ἔχουμε, τί μᾶς πρέπει. Δὲν φοβόμαστε τὴν… σκόνη τῆς ἱστορίας. «Οὐκ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεὸς πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως». (Τιμ. α´7). Νὰ πιάσουμε πάλι τὴν διήγηση ἀπὸ τὴν ἀρχή, νὰ τοὺς διδάξουμε δύο ὀνόματα: Ἑλλὰς καὶ ἐλευθερία. Νὰ ἀποστηθίσουν, ἢ καλύτερα, «νὰ ἐσωστηθίσουν», ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστὸς Γέροντας Παϊσιος ὁ Ἁγιορείτης, αὐτὰ τὰ δύο «μαθήματα».
Ἔχω πάντα κατὰ νοῦ ὅτι ζοῦμε, ἔχει εἰπωθεῖ ἀπὸ τὸν Χατζηδάκι, μία νέα Τουρκοκρατία, ὕπουλη καὶ δολερή. Ὁ ἐξευρωπαϊσμός μας ἦταν τὸ καλλιτεχνικὸ ὄνομα τῆς νέας δουλείας. Ἡ παιδεία, ἡ διδαχὴ ἠμῶν τῶν δασκάλων, νὰ λάβει τὴν μορφὴ τοῦ «Κρυφοῦ Σχολειοῦ». Δὲν εἶναι ὥρα γιὰ πολλὲς γραμματικές, φλυαρίες τῶν ἄχρηστων βιβλίων, ἀνούσιες παπαγαλίες. Ἂς πεταχτοῦν στὴν ἄκρη τὰ βιβλία καὶ ἂς μιλήσει ἡ καρδιά. Παλιὰ ὑπῆρχε ἕνα μάθημα, ποὺ τὸ ἔλεγαν «πατριδογνωσία»; Αὐτὸ δὲν θέλουν σήμερα οἱ μαθητές μας; Νὰ γνωρίσουν τὴν πατρίδα τους. Αὐτὸ ποὺ βλέπουμε καὶ βλέπουν τὰ ἄγουρα μάτια σήμερα δὲν εἶναι ὁ τόπος μας, «ἀλλὰ ἕνας ἐφιάλτης μὲ ἐλάχιστα φωτεινὰ διαλείμματα, γεμάτα μὲ μία πολὺ βαριὰ νοσταλγία. Νὰ νοσταλγεῖς τὸν τόπο σου, ζώντας στὸν τόπο σου τίποτε δὲν εἶναι πιὸ πικρό», γράφει μὲ πίκρα ἀνείπωτη ὁ Σεφέρης. Τὸ μάθημα τῆς «Πατριδογνωσίας», ἡ νοσταλγία τοῦ τόπου, νὰ γίνει νόστος («νόστιμο ἧμαρ»), νὰ γυρίσουμε πίσω, νὰ ἐπιστρέψουμε, «ἐλθόντες εἰς ἑαυτόν», στὸ ἔνδοξο καλυβάκι μας καὶ νὰ πιάσουμε τὸ νῆμα ἀπὸ τὴν ἀρχή. Στὸ Δημοτικὸ σχολεῖο μπορεῖ νὰ γίνει αὐτό. Προλαβαίνουμε. Οἱ ψυχὲς τῶν μικρῶν παιδιῶν δὲν ἔχουν σακατευτεῖ ἀπὸ τὰ δηλητήρια ποὺ «χάλασαν» τὶς γενιὲς τῆς «Ἀλλαγῆς». Ἀφήσαμε τόσα χρόνια τὴν παιδεία, τὴν μόρφωση τῶν Ἑλλήνων στὰ χέρια τῆς ψευτοπροοδευτικῆς λέπρας, τῶν σαλταδόρων καὶ καταντήσαμε ρεντίκολο τῆς Οἰκουμένης. Ἡ λεγόμενη κρίση εἶναι συνέπεια μίας ὁρισμένης παιδείας. Ἐφ’ ὅσον αὐτὴ ἡ Παιδεία τοῦ χαβαλέ, τῆς κατάληψης, τοῦ ἀσύλου, τῆς μετριοκρατίας τῶν ἐκπαιδευτικῶν εὐθύνεται γιὰ τὴν φρίκη, ὀφείλουμε νὰ τὴν πετάξουμε ἐκεῖ ποὺ ἀνήκει: στὸν ὑπόνομο τῆς ἱστορίας. (Ὅσοι διετέλεσαν ὑπουργοὶ Παιδείας, τὰ τελευταία 30-40 χρόνια, θέλουν… κρέμασμα).
Ξέρω, ἐκ πείρας, ὅτι τὸ νὰ διδάσκεις σήμερα, «ψυχὴ καὶ Χριστό», ἐν μέσῳ τῆς ἰδεολογικῆς τρομοκρατίας, ποὺ ἀσκοῦν οἱ ἀριστερόφωνοι συνδικαλιστές, εἶναι δύσκολο. Στοχοποιεῖσαι. Ἡ συνταγὴ γνωστή: «Ἐξόντωση διὰ τῆς γραφικότητας». Μὰ θέλει ἀρετὴ καὶ τόλμη ἡ ἐλεύθερη διδασκαλία. «Οὐδεὶς καθεύδων ἔστησεν τρόπαιον» (Μ. Βασίλειος) Ἂς τσιρίζουν οἱ… παιδοκτόνοι. (Παιδοκτόνους ὀνομάζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τοὺς γονεῖς καὶ διδασκάλους, ποὺ ἀμελοῦν τὴν σωστὴ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν. «Τούτους ἐγώ… καὶ αὐτῶν τῶν παιδοκτόνων χείρους εἶναι φαίην ἄν». Καὶ ἀπὸ παιδοκτόνους χειρότεροι… ΕΠΕ 24, 468 «πρὸς πιστὸν πατέρα»).
Αὐτὴ ἡ παιδοκτονία, ἡ μὴ ἀνατροφὴ καὶ μόρφωση τῶν παιδιῶν μὲ τὰ «παλιά, δικά μας πλούτη» (Παλαμᾶς), πρέπει, ἐσχάτη ὥρα ἐστι, πρέπει νὰ σταματήσει. Ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπὸ τῆς κάθε ἀνθυπομετριότητας ποὺ τάχα καὶ ὑπουργεῖ τὴν ἐκπαίδευση.
Ἐπαναλαμβάνω: πετάξτε, ὅσοι πιστοί, ὅσοι φιλότιμοι δάσκαλοι, τὰ βιβλία γιὰ μία ὥρα τὴν ἡμέρα στὴν ἄκρη. Διδάσκουμε στὰ παιδιὰ τί χάσαμε, τί ἔχουμε, τί μᾶς πρέπει. Δὲν φοβόμαστε τὴν… σκόνη τῆς ἱστορίας. «Οὐκ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεὸς πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως». (Τιμ. α´7). Νὰ πιάσουμε πάλι τὴν διήγηση ἀπὸ τὴν ἀρχή, νὰ τοὺς διδάξουμε δύο ὀνόματα: Ἑλλὰς καὶ ἐλευθερία. Νὰ ἀποστηθίσουν, ἢ καλύτερα, «νὰ ἐσωστηθίσουν», ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστὸς Γέροντας Παϊσιος ὁ Ἁγιορείτης, αὐτὰ τὰ δύο «μαθήματα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου