Σύνδεση του δόγματος με την ηθική ασκητική

 

Τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη

Υπάρχει μια θαυμάσια σχέση μεταξύ δόγματος και ηθικής. Η θεολογία και το δόγμα δεν μπορεί ποτέ να χωρισθούν από την ηθική της Εκκλησίας, που είναι ασκητική.

«Το παράδοξο είναι ότι στην πράξη οι σημερινοί Ορθόδοξοι έχουν χωρίσει την δογματική από την ηθική και έχουμε πάρα πολύ ασχοληθή με ηθικολογία κλπ. Υπάρχει μια τάση ν' ασχολούνται οι μεν με την ηθική και οι άλλοι με την δογματική. Και τα χωρίζουν σαφώς αυτά τα θέματα.

Πάντως, φαίνεται σαφώς από την Ορθόδοξη ασκητική, ότι δεν μπορεί να χωρισθή ποτέ η θεολογία από την ηθική. Η ασκητική έχει καθαρά δογματικό χαρακτήρα, γιατί ασχολείται με την σωστή τοποθέτηση των νοημάτων και πρέπει να ξέρη κανείς ακριβώς ποια είναι αυτά τα νοήματα, τι χαρακτήρα έχουν, τι σχέση έχουν με την πραγματικότητα που συμβολίζουν ή εκφράζουν».

Αυτό το βλέπουμε και στην ιστορία της Εκκλησίας. Πολλοί άνθρωποι αποδέχονται το δόγμα για να σωθούν, αλλά δεν τηρούν την ηθική που συνδέεται με το δόγμα.

«Αλλά τι σχέση έχει το δόγμα αυτό -αγία Τριάδα, ενσάρκωση, όλα αυτά τα πράγματα- τι σχέση έχει το δόγμα περί της Αγίας Τριάδος με την θεραπεία του ανθρώπου;

Επεκράτησε η άποψη ότι υπάρχει το δόγμα, πρέπει να πιστέψουμε το δόγμα για να μην πάμε στην Κόλαση, δηλαδή ο Θεός είναι τέτοιος που αν δεν δεχόμαστε το δόγμα, ας είμαστε καλοί άνθρωποι, αν δεν δεχθούμε κάποιο δόγμα Ορθόδοξο, παπικό, ξέρω εγώ τι, θα πάμε στην Κόλαση. Ο Θεός μάς τιμωρεί που δεν πιστεύουμε σωστά στα δόγματα, δηλαδή.

Εδώ δεν φαινόταν πλέον η σχέση μεταξύ του δόγματος και της πράξεως της Εκκλησίας. Οπότε, άλλο ήταν η ηθική, άλλο το δόγμα. Υπάρχει η ηθική, υπάρχει και το δόγμα. Εκείνο που σώζει, βέβαια, είναι η ηθική, αλλά αν δεν συνδυάζεται η ηθική και με το δόγμα δεν σώζει. Πρέπει να έχουμε και την ηθική και το δόγμα για να σωθούμε».

Μέσα στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται η ηθικολογία. Δηλαδή, αν το δόγμα χωρισθή από την ηθική, τότε επικρατεί, αφ' ενός μεν ο στοχασμός, αφ’ ετέρου δε η ηθικολογία.

Βέβαια, όπως θα δούμε πιο κάτω, η Ορθόδοξη ηθική δεν είναι ουμανιστική και δεν αγγίζει, απλώς, την εξωτερική συμπεριφορά του ανθρώπου, αλλά είναι ασκητική και η ασκητική έχει σαφώς δογματικό χαρακτήρα, «διότι ασχολείται με την σωστή τοποθέτηση των νοημάτων». Περισσότερα για το θέμα αυτό θα τονισθούν στην επόμενη ενότητα.

Συμπερασματικά, το δόγμα, όπως πολλές φορές έχει τονισθή, είναι καρπός εμπειρικής αποκαλύψεως που είχαν οι Άγιοι και στην συνέχεια οδηγεί τους ανθρώπους προς την θέωση. Ο Θεός, και τότε που αποκαλύπτεται στον άνθρωπο, παραμένει αμέθεκτος ως προς την ουσία Του και, επομένως, άγνωστος· ως προς την ουσία Του παραμένει μυστήριο, είναι όμως μεθεκτός και γνωστός κατά τις ενέργειες Του. Ο θεόπτης, όταν χρειασθή, δογματίζει για να διαφύλαξη την εμπειρία και να καθοδήγηση απλανώς τους πιστούς. 

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις του π. Ιωάννου Ρωμανίδη". Τόμος Α'.