ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

 

         

Ο άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός είναι ένας άγνωστος άγιος, για το πλήθος των πιστών, γνωστός δε μόνο στον θεολογικό ακαδημαϊκό κύκλο.

Είναι ένας μεγάλος Θεολόγος και μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας και το έργο του "Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως" είναι μια σύνοψη της Ορθόδοξης Δογματικής της Εκκλησίας μας.

Εορτάζει την 4η Δεκεμβρίου, μαζί με τους αγίους Βαρβάρα και Σεραφείμ.

Το πόσο γνωστός είναι εμφαίνεται και από τους Ι. Ναούς προς τιμήν του, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα: Σε 830 Ι. Ναούς στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας υπάρχον: Ι. Δαμασκηνού, ουδείς ναός, αγίας Βαρβάρας 20 ναοί, αγίου Σεραφείμ 1 ναός.

Φαίνεται, ότι μερικοί άγιοι, εκτός από Χριστόν φέρουν και χρυσόν, σε ορισμένους δε έχουν γίνει ναοί πολύ πριν από την αγιοποίησή τους.  

Από το θαυμάσιο δογματικό έργο του αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού απομονώνουμε εκείνο, που αφορά στο πρόσωπο του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, σε μια σύντομη σύνοψη.

 (Από το έργο του: ΄Εκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως)

  
1.- Το Θείον είναι αόρατο και ακατάληπτο. «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε».

             2.- Ο Υιός και Λόγος του Θεού κατά την φύση είναι ίδιος με τον Πατέρα, είναι όμως διαφορετικό πρόσωπο από εκείνον.

             3.- Η Αγία Τριάδα αποτελείται από τρία πρόσωπα, τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο, τρεις τέλειες υποστάσεις, ενωμένες με ασύγχυτο τρόπο και συνάμα διαιρούμενες αδιάστατα.

             4.- Ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι γέννημα του Πατέρα αείποτε.

             5.- Τα ακοινώνητα της Αγίας Τριάδας είναι, ότι ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννητός και το Πνεύμα εκπορευτό.

             6.- Θεότητα ονομάζεται η Αγία Τριάδα.

             7.- Ο Υιός ως άνθρωπος θα κατέβει και θα καθίσει σε θρόνο δόξας και θα κρίνει ολόκληρη την οικουμένη με δικαιοσύνη.  

             8.- Ο Λόγος του Θεού είναι ο Υιός του Θεού, αυτός που ουσιαστικά βρίσκεται πάντοτε μαζί με τον Πατέρα.

             9.- Η Δημιουργία ξεκινά με την δημιουργία των αιώνων. Έπεται η δημιουργία των αγγέλων και κατόπιν της κτίσης.

            10.- Με την ευδοκία του Θεού Πατέρα, ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού, που είναι στον κόλπο του Πατέρα, ο ομοούσιος με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, ο τέλειος Θεός,γίνεται τέλειος άνθρωπος και ως τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος αναδεικνύεται μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων.

            11.- Η σύλληψη του Λόγου έγινε στην άχραντη μήτρα της Παρθένου, όχι από θέλημα ή από επιθυμία ή από συνάφεια με άνδρα ή από γέννηση ηδονική, αλλά από το Άγιο Πνεύμα και την πρώτη γένεση του Αδάμ.

            12.- Ο Θεός ενανθρωπίστηκε, δεν θεώθηκε ο άνθρωπος. Γιατί, ως τέλειος Θεός κατά φύση, έγινε ο ίδιος τέλειος άνθρωπος κατά φύση. Ενώθηκε καθ’ υπόσταση ασύγχυτα και αναλλοίωτα και αδιαίρετα με τη σάρκα, που πήρε από την αγία Παρθένο, δεν μετέβαλε τη φύση της θεότητάς του στην ουσία της σάρκας, ούτε βέβαια την ουσία της σάρκας του στη φύση της θεότητάς του και δεν αποτέλεσε μια σύνθετη φύση από τη θεία φύση και την ανθρώπινη που προσέλαβε.

            13.- Το όνομα Χριστός λέμε ότι είναι της υποστάσεως, χωρίς να λέγεται μόνο για μια φύση, αλλά σημαίνει και τις δυο φύσεις.

            14.- Ότι βέβαια ο Χριστός πριν από την ένωση ήταν μιας φύσεως είναι ολοφάνερο (Μη ορθή διατύπωση, καθότι Χριστόν δεν έχουμε πριν την ενανθρώπηση. Το ορθό είναι ότι ο Λόγος είχε μια φύση, τη θεία και αφού ενανθρώπησε ενώθηκε με την ανθρώπινη φύση, που εντάχθηκε στην υπόστασή του και έγινε ενυπόστατη. Ο Χριστός είναι η μια υπόσταση του Λόγου με τις δυο φύσεις, τη θεότητα και την ανθρωπότητα, όπως ο ίδιος διευκρινίζει στα σημεία 28, 29 και 30)..

            15.- Στη μια υπόσταση του Χριστού, το κτιστό έχει μείνει κτιστό και το άκτιστο άκτιστο, το θνητό έμεινε θνητό και το αθάνατο έμεινε αθάνατο, το περιγραπτό περιγραπτό και το απερίγραπτο απερίγραπτο, το ορατό ορατό και το αόρατο αόρατο. Το ένα φωτίζει με τα θαύματα, ενώ το άλλο έχει υποπέσει στις ταπεινώσεις.

            16.- Ο Χριστός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα κατά την θεότητα και ομοούσιος με την Μητέρα κατά την ανθρωπότητα. 

            17.- Ο Χριστός όλος λοιπόν είναι Θεός τέλειος, όμως ως ολότητα δεν είναι Θεός (γιατί δεν είναι μόνο Θεός, αλλά και άνθρωπος) και όλος είναι άνθρωπος τέλειος, όμως ως ολότητα δεν είναι άνθρωπος (γιατί δεν είναι μόνο άνθρωπος, αλλά και Θεός). Η ολότητα είναι παραστατικό της φύσης, ενώ όλος σημαίνει την υπόσταση, όπως ακριβώς το άλλο σημαίνει τη φύση, ενώ το άλλος την υπόσταση.

            18.- Ο Χριστός είναι ένας, Θεός τέλειος και άνθρωπος τέλειος, που τον προσκυνούμε μαζί με τον Πατέρα και το Πνεύμα, με μια προσκύνηση, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η άχραντη σάρκα του.

            19.- Η Αγία Τριάδα έμεινε Τριάδα και μετά τη σάρκωση του Λόγου.

            20.- Στον Τρισάγιο Ύμνο, το «Άγιος ο Θεός» αποδίδεται στον Πατέρα, το «Άγιος Ισχυρός» αποδίδεται στον Υιό και το «Άγιος Αθάνατος» στο Πνεύμα το Άγιο.

            21.- Ο Λόγος έγινε αμετάβλητα άνθρωπος, δεν έγινε η Θεότητα άνθρωπος, αλλά μια από τις υποστάσεις της Θεότητας.

            22.- Το όνομα Θεός βάζουμε σε καθεμιά από τις υποστάσεις, το όνομα όμως της Θεότητας δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για κάθε υπόσταση, αλλά μόνο για τη μια φύση της Τριάδας.

            23.- Από τα τρία πρόσωπα της Θεότητας, ο Πατέρας και το Άγιο Πνεύμα με κανένα τρόπο δεν κοινώνησαν με τη σάρκωση του Λόγου, παρά μόνο κατά τα θαύματα, την ευδοκία και τη βούληση.

            24.- Ο Χριστός, μετά την ανάσταση, αναχώρησε στους ουρανούς και έτσι κάθεται στα δεξιά του Πατέρα, θέλοντας και ενεργώντας θεϊκά και ανθρώπινα τη σωτηρία μας.

            25.- Η Ανάσταση από τη γη στους ουρανούς και η κατάβαση είναι ενέργειες σώματος που περιγράφεται, γιατί όπως λέγει η Γραφή «Ούτως γαρ πάλιν ελεύσεται προς υμάς, όν τρόπον εθεάσασθε αυτόν πορευόμενον εις τον ουρανόν».

            26.- Ο Χριστός κάθισε δεξιά του Θεού πατέρα, όχι όμως τοπικά. Γιατί ο απερίγραπτος δεν έχει δεξιά με τοπική έννοια. Δεξιά και αριστερά είναι γνωρίσματα αυτών που περιγράφονται. Δεξιά του Πατέρα λέμε τη δόξα και την τιμή της Θεότητας, όπου ο Υιός του Θεού πριν από τους αιώνες υπάρχοντας, ως Θεός και ομοούσιος με τον Πατέρα, τελευταία επειδή σαρκώθηκε,κάθεται και σωματικά, αφού δοξάστηκε μαζί του και η σάρκα.

            27.- Η υπόσταση του Θεού Λόγου πριν από τη σάρκωση ήταν απλή και ασύνθετη και ασώματη και άκτιστη, όταν όμως σαρκώθηκε έγινε και υπόσταση στη σάρκα και σύνθετη από τη θεότητα, που είχε πάντοτε και από τη σάρκα που προσέλαβε και φέρνει τα ιδιώματα των δυο φύσεων, γνωριζόμενη σε δυο φύσεις, ώστε η ίδια είναι μια υπόστασηάκτιστη στη θεότητα και κτιστή στην ανθρωπότητα, ορατή και αόρατη, οπότε έχουμε «διαφορά» μεταξύ των θεαρχικών προσώπων στην αγία Τριάδα («διαφέρει του τε Πατρός και του Πνεύματος κατά το υπάρχειν Θεόν τε ομού και άνθρωπον τον αυτόν»). Εν τούτοις, η «διαφορά» αυτή δεν επιφέρει οιανδήποτε «τροπήν» ή «αλλοίωσιν» στην υπερούσια Τριάδα, εφ’ όσον είναι υποστατική, τα δε υποστατικά «ιδιώματα» στη Θεότητα δεν «λυμαίνονται» την θεία ενότητα.

            28.- Ο Υιός και Λόγος του Θεού έγινε και ονομάστηκε Χριστός, από τη στιγμή που σκήνωσε στη μήτρα της αγίας Αειπαρθένου και έγινε άτρεπτα σάρκα και η σάρκα χρίστηκε με τη Θεότητα.

            29.- Δεν πρέπει να ονομάζεται Χριστός Ιησούς, ούτε ο Λόγος του Θεού χωρίς την ανθρωπότητα, ούτε βέβαια η σάρκα που γεννήθηκε από γυναίκα και δεν ενώθηκε με το Λόγο. Γιατί ο Λόγος του Θεού, φερόμενος μυστικά μαζί με την ανθρωπότητα, με ένωση κατά το σχέδιο της οικονομίας, νοείται ως ο Χριστός. Όταν ο Λόγος έγινε σάρκα, τότε λέμε ότι και ονομάστηκε Χριστός Ιησούς.

            30.- Ο Θεός, που προϋπήρχε, πριν από τη σάρκωσή του δεν ήταν άνθρωπος, αλλά Θεός προς τον Θεό, ως αόρατος και απαθής. Ούτε λοιπόν το όνομα Χριστός χρησιμοποιείται χωρίς τη σάρκα, επειδή στο όνομα αυτό ακολουθεί το πάθος και ο θάνατος.

            31.- Η σύλληψη του Χριστού έγινε δια μέσου της ακοής, ενώ η γέννηση δια μέσου της συνηθισμένης εξόδου αυτών που γεννιούνται, χωρίς να παραβιαστεί η πύλη εξόδου.

            32.- Ο Χριστός έδωσε την εντολή στους Αποστόλους «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Εδώ ο Υιός είναι αποκλειστικά ο Θεός Υιός.

            ΣΥΝΟΨΗ

            Χριστόν ονομάζουμε το πρόσωπο, που γεννήθηκε με τη σάρκωση του 2^ου προσώπου της Αγίας Τριάδας, του Θεού Λόγου, τον φέροντα δυο φύσεις, την θεία και την ανθρώπινη, που δεν συγχέονται και δεν χωρίζονται. Κατά την ενανθρώπιση, ο Υιός δεν έφυγε ποτέ από τον κόλπο του Πατέρα, αλλά και ολόκληρος υπήρχε στη Γη έχοντας λάβει την ανθρώπινη σάρκα («Όλος ην εν τοις κάτω, και των άνω ουδόλως απήν, ο απερίγραπτος Λόγος», ακάθιστος ύμνος, στάση τρίτη). Ο Χριστός, ως Θεός και άνθρωπος ευρίσκεται στους Ουρανούς και αυτός μέλει να κρίνει τον κόσμο κατά την Β΄ έλευσή του. Ο Υιός και Λόγος του Θεού (ο άσαρκος Υιός) παραμένει και θα παραμένει στους κόλπους του Πατέρα, όπως ήτανε αείποτε. Ο Χριστός είναι ορατός, ο Υιός του Θεού αόρατος.

            Η αιώνια και άναρχη ύπαρξη του Θεού είναι «απλή» και όχι «σύνθετη» (με μοναδική εξαίρεση την «εν χώρω και χρόνω» πρόσληψη της ανθρώπινης φύσης από το Θεό Λόγο, ο Οποίος, μετά την «δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν» ενανθρώπησή του, κατέστη, κατά την πολύ επιτυχημένη έκφραση του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, «….. μία Υπόστασις σύνθετος, γνωριζομένη εν δυσί φύσεσι και ενεργείαις και θελήσεσι…..».

            Σχόλιο: Στην αγία Τριάδα έχουμε τρεις απλές υποστάσεις της αυτής φύσης, ενώ στο Χριστό έχουμε μια σύνθετη υπόσταση με δυο φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη. Ο Χριστός βέβαια (σύμφωνα με την Γ΄ και Δ΄ Οικουμενικές Συνόδους) είχε μόνο ανθρώπινη φύση, όχι ανθρώπινο πρόσωπο. Στο Χριστό ενώθηκαν δυο τέλειες φύσεις (Θεία και ανθρώπινη) σε ένα πρόσωπο (Θεός Λόγος). Η πραγματική ένωση των δυο φύσεων του Χριστού στο ένα Πρόσωπο του Θεού Λόγου, ονομάζεται «Υποστατική Ένωση» και εξ’ αιτίας αυτής της ένωσης ο Χριστός ονομάζεται «Θεάνθρωπος».

            «Ούτός εστίν ο ελθών δι’ ύδατος και αίματος, Ιησούς Χριστός^. ουκ εν τω ύδατι μόνον, αλλ’ εν τω ύδατι και τω αίματι^. και το Πνεύμά εστι το μαρτυρούν, ότι το Πνεύμά εστιν η αλήθεια. ότι τρεις εισιν οι μαρτυρούντες εν τω ουρανώ, ο Πατήρ, ο Λόγος και το Άγιον Πνεύμα και ούτοι οι τρεις εν εισι^.και τρεις εισιν οι μαρτυρούντες εν τη γη, το Πνεύμα και το ύδωρ και το αίμα, και οι τρεις εις το εν εισιν» (Ιω. Α΄ 4. 6-8) (αν και αυτή η αναφορά θεωρείται, ως μεταγενέστερη προσθήκη)..

            Ι.ΚΑΡΔΑΣΗΣ